IZRAEL I PALESTINA, NEKAD I SAD: Kako su se menjale granice na Bliskom istoku? Decenijski sukob prerastao u RAT DO ISTREBLJENJA! (MAPA)

Najnoviji rat koji je počeo iznenadnim napadom palestinskih militanata Hamasa na Izrael ponovo vraća fokus na istorijske sukobe na Bliskom istoku i to kako su se menjale granice dva entiteta u 20. veku.

Prvi svetski rat

Teritorija koja će postati Izrael vekovima je bila deo Osmanlijskog carstva pod turskom vlašću. Nakon Prvog svetskog rata i kolapsa carstva, teritorija poznata kao Palestina - čiji je deo zapadno od reke Jordan Jevrejima bio poznat i kao zemlja Izrael - bila je dodeljena Britaniji da njom upravljaju pobedničke savezničke sile (ubrzo nakon što je to odobrila Liga naroda). Uslovi mandata poverili su Britaniji da uspostavi u Palestini „nacionalni dom za jevrejski narod“, sve dok to ne dovodi u pitanje građanska i verska prava tamošnjih nejevrejskih zajednica, piše BBC, a prenosi Blic.

 

 

UN i podela 1947. godine

Uspon palestinskog arapskog nacionalizma zajedno sa brzim rastom manjeg jevrejskog stanovništva Palestine – posebno nakon pojave nacizma 1930-ih – doveo je do eskalacije arapsko-jevrejskog nasilja u Palestini.

Britanija je predala problem Ujedinjenim nacijama, koje su 1947. predložile podelu Palestine na dve države - jednu jevrejsku, jednu arapsku - sa područjem Jerusalima i Vitlejema kako bi postali jedan ceo međunarodni grad. Palestinsko jevrejsko rukovodstvo prihvatilo je plan, ali su ga arapski lideri odbacili.

Proglašenje države Izrael

Jevrejsko rukovodstvo u Palestini proglasilo je uspostavljanje Države Izrael 14. maja 1948. godine, u trenutku kada je britanski mandat prestao, ali bez objavljivanja njenih granica. Sledećeg dana na Izrael je invaziju izvršilo pet arapskih armija, što je označilo početak Izraelskog rata za nezavisnost. Borbe su završene 1949. nizom primirja, stvarajući linije primirja duž granica Izraela sa susednim državama i stvarajući granice onoga što je postalo poznato kao Pojas Gaze (koji je okupirao Egipat) i Istočni Jerusalim i Zapadna obala (koju je okupirao Jordan).

Okolne arapske države odbile su da priznaju Izrael, što znači da su njegove granice ostale neodređene.

Foto: Shuterstock, Pixabay

Šestodnevni rat

Najveća promena izraelskih granica dogodila se 1967. godine, kada je sukob poznat kao Šestodnevni rat ostavio Izrael u okupaciji Sinajskog poluostrva, Pojasa Gaze, Zapadne obale, Istočnog Jerusalima i većine sirijske Golanske visoravni – efektivno utrostručivši veličinu teritorije pod izraelskom kontrolom.

Izrael je efektivno anektirao istočni Jerusalim - tvrdeći da je ceo grad njegov glavni grad - i Golansku visoravan. Ove poteze nije priznala međunarodna zajednica, sve dok SAD nisu promenile svoj zvanični stav o tom pitanju pod Trampovom administracijom, postavši prva velika sila koja je to učinila. Uglavnom, međunarodno mišljenje i dalje smatra istočni Jerusalim i Golansku visoravan okupiranom teritorijom.

Egipat priznao Izrael

Jedna od kopnenih granica Izraela je prvi put formalizovana 1979. godine, kada je Egipat postao prva arapska zemlja koja je priznala jevrejsku državu. Prema sporazumu, granica Izraela sa Egiptom je postavljena i Izrael je povukao sve svoje snage i naseljenike sa Sinaja, proces koji je završen 1982. Time je Izrael okupirao pojas Gaze, Istočni Jerusalim i Golansku visoravan, sa svojim granicama (osim sa Egiptom) još uvek ocrtanih linijama primirja iz 1949. godine.

 

 

Granice danas

Godine 1994. Jordan je postao druga arapska država koja je priznala Izrael, formalizujući svoju dugu granicu sa jevrejskom državom u tom procesu. Iako još uvek nije postojao mirovni sporazum između Izraela i Libana, linija primirja dve zemlje iz 1949. služi kao defakto severna granica Izraela, dok granica Izraela sa Sirijom ostaje nerešena.

Slično tome, Izrael ima defakto granicu sa Gazom otkako je povukao svoje trupe i naseljenike 2005. godine, ali se Gaza i Zapadna obala smatraju jednim okupiranim entitetom od strane UN, a zvanične granice još nisu određene. Konačan status i obrisi Zapadne obale, Gaze i istočnog Jerusalima trebalo bi da budu odlučeni u pregovorima između Izraela i Palestinaca koji tamo žive pod izraelskom okupacijom, ali su se decenije neprekidnih pregovora do sada pokazale besplodnim.

Bonus video: