SVI SRBI SU PLAKALI KAD JE UMRO! Na današnji dan je rođen Vuk Karadžić - da li ste znali OVE detalje o njegovom životu?

Vuk Stefanović Karadžić (Tršić, 6. novembar 1787 – Beč, 7. februar 1864) bio je čovek koji je promenio lice srpskog jezika. Poznat kao reformator, lingvista, pisac i sakupljač narodnih pesama, Vuk je uveo narod u knjigu i kulturu na način koji pre njega niko nije uspeo.

Rođen u Tršiću, u vreme kada su deca često umirala, dobio je ime Vuk - po narodnom verovanju da će otkloniti zle sile. Iako je rano počeo školovanje, bolesti i teški uslovi nisu mu dozvolili da ga završi. Njegov prvi učitelj bio je rođak Jevta Savić Čotrić, jedan od retkih pismenih ljudi u kraju, dok je manastir Tronoša bio mesto gde je naučio prve korake pismenosti, ali je više čuvao stoku nego učio knjige.

Foto: Wikipedia/Pavel Đurković

Već kao mlad učestvuje u Prvom srpskom ustanku kao pisar i službenik, a nakon propasti ustačkog pokreta 1813. godine seli se u Beč. Tamo upoznaje cenjenog slovenačkog filologa Jerneja Kopitara, koji ga podstiče da prikuplja pesme i da radi na reformi jezika.

Vuk je verovao da svaka reč mora imati svoje slovo. Iz tog razloga uveo je nova slova: Ј, Ђ, Ћ, Љ, Њ i Џ, i izbacivao nepotrebna. Njegov poznati princip – "piši kao što govoriš, čitaj kao što je napisano" – postao je osnov srpskog fonetskog pravopisa.

Već 1814. godine objavio je "Pismenicu serbskoga jezika po govoru prostoga naroda napisanu", prvu gramatiku narodnog jezika. Samo četiri godine kasnije, 1818, izlazi njegov prvi Rječnik sa oko 26.000 reči, a kasnije, 1852, drugo prošireno izdanje sa 47.427 reči.

Vuk je paralelno skupljao pesme, priče i poslovice. Njegova prva zbirka, "Mala prostonarodna slavenoserbska pjesnarica" (1814), i kasnija "Narodna serbska pjesnarica" donose pesme Filipa Višnjića i Tešana Podrugovića. Njegova dela bila su prvi put kada je jezik prostog naroda dospeo na papir, i brzo su privukla pažnju u Evropi – čak i Gete je čitao njegove pesme.

Foto: Wikipedia/Jovan Popović

Vuk je imao i protivnike – crkva i Jovan Hadžić nisu odobravali njegov narodski pravopis. "Njima nije trebao prost jezik", pisao je Vuk, ali njegova upornost i podrška mladih intelektualaca dovela je do istorijskog priznanja. Godine 1847. njegova reforma je pobedila: objavljen je prevod Novog zaveta na narodski jezik, "Pesme" Branka Radičevića, "Gorski vijenac" Njegoša i delo Đure Daničića "Rat za srpski jezik i pravopis".

Vuk je bio cenjen i u Evropi, član akademija u Berlinu, Beču, Moskvi i Parizu, a odlikovan je brojnim ordenima – od Pruske, Rusije i Austrije. Godine 1861. proglašen je počasnim građaninom Zagreba.

Umro je u Beču 7. februara 1864, a sahranjen je uz velike počasti u Beogradu 1897, u porti Saborne crkve pored Dositeja Obradovića. Njegova reforma jezika, sakupjanje narodnih umotvorina i neumorni rad učinili su ga simbolom srpskog identiteta i kulture.

"Kada je umro - 26. januara 1864. - Vuk Karadžić bio je oplakani od celog srpstva i celog učenog slovenskog sveta", zapisao je savremenik. I danas, Vuk je više od lingviste – on je čuvar narodne mudrosti i glas prošlih generacija.

BONUS VIDEO: