KAKAV TAST TAKVA I VLAST! Kako su se sinovi Stefana Prvovenčanog smenjivali na srpskom tronu!

Sam početak 13. veka, tačnije 1217, bio jedan od najvažnijih u srpskoj istoriji. Tada je iz Rima stigao dugoočekivani legat pape Honorija III o kraljevskoj kruni koja je dodeljena srednjem sinu velikog župana Stefanu Nemanjiću, u narodu prozvanom Prvovenčani.

Papska kruna istovremeno je značila i međunarodno priznanje Raške kao kraljevine, ali i njena nezavisnost. Od tog trenutka krenuo je i procvat srpske države, koja je zenit dosegla sredinom narednog veka uspostavljanjem carevine s carem Dušanom na čelu.

Stefan Prvovenčani nije bio najstariji sin velikog župana Stefana Nemanje, a time ni glavni pretendent na njegovo nasleđe. To je bio Vukan Nemanjić, koji je dobio na upravu Zetu, ali je pred sam kraj života otac naprasno odlučio da presto prepusti srednjem sinu Stefanu.

To je, svakako, stvorilo jaz između braće i stalne međusobne sukobe sve dok ih nad odrom umrlog oca, ako je suditi prema narodnoj legendi, nije pomirio najmlađi brat Rastko Nemanjić, odnosno Sveti Sava.

Vladavinu prvog krunisanog kralja Srbije obeležilo je ujedinjenje srpskih zemalja - Raške, Zete i Huma, stvaranje samostalne Srpske pravoslavne crkve i vešto balansiranje između katoličkog Zapada i pravoslavnog Istoka.

Foto: Wikipedia/Le Serbe

 

Doba Stefana Prvovenčanog smatra se i začetkom državne, duhovne i kulturne tradicije koju baštinimo do današnjih dana, ali je, čini se, vešto balansirao i na privatnom planu. Ženio se najmanje tri puta i većina njegove dece nastavila je njegovim putem (od četvorice sinova čak trojica su bila srpski kraljevi).

Pod uticajem Grka

Prva supruga Stefana Prvovenčanog bila je Evdokija, kćerka Aleksija III Anđela i sinovica vizantijskog cara Isaka II Anđela. Dogodilo se to pred kraj 12. veka, 1191, u trenutku dok je Stefan bio još samo princ, a iz ovog braka rodili su se i budući srpski kraljevi Radoslav i Vladislav, kćerka Komnina i devojčica neznanog imena.

Međutim, postoji i jedan broj istoričara koji tvrdi da je Vladislav rođen u drugom Stefanovom braku, s vlastelinkom kojoj istorija nije zapamtila ime, iz čega se može zaključiti da su Radoslav i Vladislav, zapravo, polubraća.

Bilo kako bilo, Stefanov brak s Evdokijom završen je neslavno, navodno zbog ženinog neverstva, a takav udes će, po svemu sudeći, zadesiti i njegovog sina Radoslava. Naime, nakon što je posle smrti oca nasledio srpsko kraljevstvo, Radoslav se oženio Anom Anđelinom Komninom, ćerkom Teodora Anđela Duke, vladarom grčke države nastale u Epiru, nakon pada Carigrada.

Radoslavljev hroničar, monah Teodosije, zabeležio je da je bio dobar vladar, ali da je bio previše pod uticajem supruge i tasta, toliko da se čak i potpisivao kao Stefan Duka. Veruje se da je sebe smatrao više Grkom nego Srbinom, te da se u vezi s crkvenim pitanjima više konsultovao  ohridskim arhiepiskopom nego sa svojim stricem Svetim Savom.

To je stvorilo veliko nezadovoljstvo u narodu i srpskoj crkvi, ali je kralj Radoslav imao i silnog saveznika u vidu tasta, naslednika vizantijskog carstva i najmoćnijeg čoveka na Balkanu. Protiv takvog zaštitnika nezadovoljna srpska vlastela mogla je samo da guši bes u sebi.

Izgubio i ženu i krunu

Činilo se da mlađi sin Stefana Prvovenčanog nema kraljevskih ambicija. Dok je Radoslav vladao, Vladislav se, kao princ, mahom bavio podizanjem svoje najznačajnije zadužbine - Manastira Mileševe.

Foto: Wikipedia/Alexcoldcasefan

 

Međutim, nakon što se oženio ćerkom bugarskog cara Jovana II Asena, najvećeg protivnika solunskog cara, srpsko plemstvo je u tome videlo šansu. Nade su im se ispunile nakon što je Asen strahovito porazio Anđela, pa je došlo i do promene na srpskom dvoru. Radoslav je sa suprugom pobegao u Dubrovnik, a novi kralj postao je Stefan Vladislav.

Hroničari beleže da je Radoslav pokušao u Mlecima da pronađe saveznike da bi se vratio na tron, ali u tome nije uspeo. Nakon toga je sa Anom otišao u Drač kod despota Mihaila II Anđela, ali je tamo, osim krune, izgubio i ženu. Naime, prema nekim izvorima, Ana ga je tamo prevarila s latinskim zapovednikom grada, nakon čega se razočarani Radoslav potpuno povukao i ubrzo zamonašio.

Iako u starijem bratu više nije imao pretnju, Vladislav se suočio s drugim nedaćama. Njegov veliki zaštitnik i stric Sveti Sava ubrzo je preminuo (u bugarskom Trnovu, 1236. godine), a pet godina kasnije ostao je i bez drugog velikog saveznika, bugarskog cara i tasta.

Jovan II Asen umro je 1241, a samo godinu dana kasnije Mongoli su osvojili Bugarsku. Geopolitička slika Balkana se strahovito brzo menjala, a podršku nove balkanske sile, Nikejskog carstva, dobio je njihov najmlađi brat Stefan Uroš I.

Foto: Facebook/Istorija Srba

 

Uroš Veliki vladao je najduže od braće, duže od tri decenije (od 1243. do 1276. godine), možda i zato što se više oslanjao na sebe nego na moćnu tazbinu. Rodio se u trećem braku Stefana Prvovenčanog i Ane Dandolo, unuke mletačkog dužda Enrika Dandola.

Smatra se jednim od najvažnijih srpskih vladara 13. veka, a ostao je upamćen i po nadimku Hrapavi, verovatno zbog promuklog, hrapavog glasa.

Tokom njegove vladavine stvoreni su uslovi za dalja teritorijalna osvajanja, a Srbija je doživela i privredni procvat, pre svega kada je reč o razvoju rudarstva. Bio je otac budućih kraljeva Dragutina i Milutina.

Bonus video